ปราสาทพระวิหาร ศิลปะขอมบนหน้าผาไทย ที่ใครๆ ก็อยากครอบครอง

ปราสาทหินหลังหนึ่งตั้งตระหง่านอยู่บนยอดเขา ใกล้ชายแดนไทย-กัมพูชา ที่เคยเป็นวัดฮินดู เป็นเทวสถานของพระศิวะ แต่ปัจจุบันกลายเป็นหนึ่งในดราม่าระดับโลกเรื่อง “แย่งเขตแดน” มาแล้ว! 

ย้อนตำนาน: ปราสาทพระวิหารคืออะไร? 

สร้างตั้งแต่ยุคขอมเรืองอำนาจ ราวศตวรรษที่ 9–12 เป็นวัดฮินดูที่อุทิศให้พระศิวะ สถาปัตยกรรมแนวเหนือ–ใต้ (ไม่เหมือนใคร) ตั้งอยู่บนยอดผาในเทือกเขาพนมดงรัก สูงกว่า 500 เมตร มองลงมาเห็นฝั่งไทยสุดลูกหูลูกตาสร้างโดยพระเจ้ายโศวรมัน, พระสุริยวรมันที่ 1 และ 2 ใช้ศิลปะขอมล้วน 

หลักฐานจากฝั่งไทย: “นี่มันอยู่ในแดนของเรา!” 

ย้อนกลับไปเมื่อปี 2469 “สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระนครสวรรค์วรพินิต” เสด็จตรวจราชการภาคอีสาน แล้วมีบันทึกชัดเจนว่า “ปราสาทพระวิหารอยู่ในเขตแดนไทย” 

“…ในท้องที่อำเภอสังขะใต้นั้นลงไปในดงที่เขาแดน มีปราสาทหิน ๕ ชั้น ใหญ่โตงดงามมาก เรียกว่า “พระวิหาร”… ปราสาทศิลานี้อยู่ในแดนข้างฝ่ายเรา…” 

บันทึกนี้สะท้อนว่า คนในยุคนั้น (รวมถึงเจ้าฟ้าชั้นผู้ใหญ่) ต่างก็เห็นว่าปราสาทนี้อยู่ในแผ่นดินไทย ไม่ใช่กัมพูชา 

แย่งกันจนถึงศาลโลก พ.ศ. 2505 ศาลโลก (ICJ) ตัดสินให้ “ตัวปราสาท” อยู่ในเขตกัมพูชา โดยอิงแผนที่ปี 1907 ที่จัดทำโดยฝรั่งเศส ไทยยอมถอนกำลังทหารตามคำตัดสิน แต่ก็ยังไม่ยอมรับ “เขตแดนรอบๆ” ว่าเป็นของใครแน่ ปี 2551 กัมพูชาเสนอขึ้นทะเบียนมรดกโลก → ไทยไม่เห็นด้วย → บานปลายเป็นเหตุปะทะชายแดนหลายครั้ง ปี 2556 ศาลโลกตีความใหม่อีกครั้ง → ให้กัมพูชาครอบครอง “พื้นที่รอบๆ” ปราสาทด้วย ปี 2025 (ล่าสุด): ยังคงมีข้อพิพาทประปราย และคนไทยจำนวนมากก็ยังรู้สึกว่า “นี่คือของเรา” 

บทสรุปแบบคนรุ่นใหม่ ปราสาทพระวิหารคือมรดกของอารยธรรมที่ยิ่งใหญ่ ที่ใคร “ครอบครอง” ก็ถือว่าได้หน้า แต่ในความจริงแล้ว มันไม่ใช่แค่เรื่อง “ของใคร”แต่เป็นเรื่องของความเข้าใจประวัติศาสตร์ ความยุติธรรม และการมองโลกให้พ้นจากแค่ “เส้นเขตแดน” เพราะแม้จะอยู่ฝั่งไหน แต่ “พระวิหาร” ก็คือสมบัติของมนุษยชาติ และของขลังที่เรียกว่า “ศักดิ์ศรีชาติ” ก็ต้องรักษาไว้ด้วยใจไม่ใช่อารมณ์